شاخص مچ پا-بازو (ABI)

ABI چیست؟

شاخص مچ پا-بازو (ABI) یکی از تست‌ های ساده و غیر تهاجمی در حوزه پزشکی است که برای ارزیابی بیماری شریان‌ های محیطی (PAD) کاربرد دارد. این آزمایش با مقایسه فشار خون در ناحیه مچ پا و بازوها انجام میشود و به پزشکان کمک میکند تا کاهش جریان خون در اندام‌ های تحتانی را که ممکن است ناشی از تنگی یا انسداد شریان‌ ها باشد، شناسایی کنند.

تشخیص به‌ موقع PAD اهمیت بسیار زیادی دارد؛ زیرا این بیماری در صورت عدم درمان میتواند به عوارض جدی مانند زخمهای غیرقابل ترمیم، لنگش مداوم و حتی قطع عضو منجر شود. انجام تست ABI روشی ساده و مؤثر برای پیشگیری از این مشکلات است.

در این مقاله کلینیک زخم البرز در کرج به صورت کامل با نحوه انجام تست ABI، مقادیر آن، تفسیر نتایج و موارد تجویز این تست آشنا میشوید.

نحوه محاسبه ABI

برای محاسبه شاخص ABI، ابتدا باید فشار خون در ناحیه مچ پا و بازوها اندازه‌ گیری شود. این کار معمولا با استفاده از دستگاه سونوگرافی داپلر و کاف فشارسنج انجام میشود. سپس نسبت بین این مقادیر به‌ دست می‌ آید.

فرمول محاسبه:
ABI = بالاترین فشار سیستولیک در مچ پا ÷ بالاترین فشار سیستولیک در بازوها

به بیان ساده، ابتدا بالاترین فشار خون سیستولیک در یکی از شریان‌ های مچ پا (شریان تیبیال خلفی یا شریان پشت پایی) اندازه‌ گیری میشود. سپس این مقدار بر بالاترین فشار خون سیستولیک در شریان‌ های بازویی تقسیم میشود.

این نسبت به پزشک نشان میدهد که آیا جریان خون در پاها به میزان طبیعی است یا خیر و اگر اختلالی وجود دارد، شدت آن چقدر است.

تفسیر مقادیر ABI

نتایج تست ABI در یک بازه مشخص قرار میگیرند که تفسیر آنها به پزشک کمک میکند تا شدت بیماری PAD را ارزیابی کند. در جدول زیر معانی مقادیر مختلف ABI آورده شده است:

مقدار ABI	تفسیر
1.0 – 1.4	طبیعی (عدم وجود PAD)
0.9 – 0.99	مرزی؛ PAD خفیف یا بیماری اولیه
0.4 – 0.9	PAD متوسط تا شدید؛ احتمال وجود لنگش
کمتر از 0.4	ایسکمی حاد اندام؛ PAD شدید با خطر زخم یا قانقاریا
بیشتر از 1.4	شریان‌ های غیرقابل فشرده‌ سازی؛ معمولا به دلیل کلسیفیکاسیون در بیماران دیابتی یا مبتلا به نارسایی کلیوی

هر مقدار غیرطبیعی نیازمند بررسی بیشتر و در بسیاری از موارد درمان تخصصی است تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.

موارد تجویز ABI (اندیکاسیون‌ ها)

تست ABI برای گروههای خاصی از بیماران توصیه میشود که یا در معرض خطر بالای PAD قرار دارند یا علائم هشداردهنده‌ ای در آنها دیده میشود. در ادامه به این موارد اشاره میکنیم:

علائم بیماری شریان‌ های محیطی (PAD)

درد پا هنگام راه رفتن (لنگش متناوب)
بی‌ حسی، ضعف یا احساس سردی در پاها
زخمهای غیرقابل ترمیم در پا یا انگشتان

عوامل خطر ابتلا به PAD

سیگار کشیدن
دیابت
فشار خون بالا
چربی خون بالا
سن بالای 50 سال (یا بالای 65 سال برای غربالگری)
نارسایی کلیوی
سابقه خانوادگی بیماری‌ های قلبی-عروقی

شک به بیماری عروقی

نبض ضعیف یا غایب در اندامها
وجود اختلاف فشار خون بین اندامها
ارزیابی پیش از جراحی یا اقدامات عروقی

ارزیابی خطر قلبی-عروقی

مطالعات نشان داده اند که مقادیر پایین ABI با افزایش خطر سکته قلبی و مغزی مرتبط است؛ بنابراین، این تست میتواند به عنوان ابزاری برای ارزیابی کلی خطر قلبی-عروقی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

محدودیت‌ های تست ABI

با وجود مزایای فراوان، تست ABI محدودیت‌ هایی نیز دارد که باید در نظر گرفته شوند:

مقادیر کاذب بالا (>1.4): در بیماران مبتلا به کلسیفیکاسیون شریانی (مانند بیماران دیابتی یا با نارسایی کلیوی) ممکن است فشار بیش از حد نشان داده شود.
مقادیر طبیعی کاذب: در موارد PAD خفیف یا جبران‌ شده با عروق جانبی امکان دارد نتایج طبیعی ثبت شوند.
عدم تشخیص محل دقیق انسداد: برای تعیین محل دقیق انسداد نیاز به تصویر برداری‌ های تکمیلی مانند سونوگرافی داپلر یا آنژیوگرافی است.

اقدامات پس از مشاهده ABI غیرطبیعی

در صورت مشاهده مقادیر غیرطبیعی در تست ABI، اقدامات درمانی و تشخیصی زیر انجام میشود:

PAD خفیف (0.7 – 0.9)

تغییر سبک زندگی
ترک سیگار
استفاده از داروهای استاتین
مصرف داروهای ضد پلاکت مانند آسپرین

PAD متوسط تا شدید (<0.7)

ارجاع بیمار به متخصص عروق
در صورت نیاز مداخله عروقی (آنژیوپلاستی یا جراحی بای‌ پس)

ایسکمی حاد اندام (<0.4)

ارزیابی اورژانسی وضعیت عروق
انجام اقدامات فوری برای پیشگیری از قطع عضو

انجام تست ABI و پیگیری مناسب میتواند نقش مهمی در پیشگیری از عوارض جدی PAD ایفا کند.

در چه بیمارانی میتوانیم درخواست تست ABI بدهیم؟

درخواست تست ABI برای گروههای مختلفی از بیماران کاربرد دارد. در ادامه به مهمترین گروهها اشاره میشود:

بیماران با علائم مشکوک به PAD

لنگش متناوب
درد در زمان استراحت
زخمهای غیرقابل ترمیم
سردی، بی‌ حسی یا ضعف پاها
تغییر رنگ پوست پاها

بیماران با عوامل خطر بیماری عروق محیطی (PAD)

افراد بالای 50 سال با سابقه سیگار کشیدن یا دیابت
افراد بالای 65 سال (حتی بدون علامت، برای غربالگری)
سیگار کشیدن
دیابت شیرین
فشار خون بالا
چربی خون بالا
نارسایی کلیوی
سابقه بیماری‌ های قلبی-عروقی

ارزیابی قبل از جراحی یا اقدامات پزشکی

پیش از انجام جراحی‌ های عروقی
در بیماران کاندید پیوند عروق یا اندام

پیگیری بیماران مبتلا به PAD تشخیص‌ داده‌ شده

برای ارزیابی پیشرفت بیماری
بررسی پاسخ به درمان

چه بیمارانی نیاز به تست ABI ندارند؟

برخی گروهها نیازی به انجام تست ABI ندارند. این موارد شامل:

افراد جوان بدون عوامل خطر یا علائم PAD
بیماران با شواهد واضح ایسکمی حاد اندام؛ در این بیماران اقدامات فوری مانند آنژیوگرافی ضرورت دارد

سوالات متداول درباره تست ABI

آیا تست ABI دردناک است؟

خیر. تست ABI یک آزمایش کاملاً غیر تهاجمی و بدون درد است. در طی این تست تنها کاف فشارسنج روی بازوها و مچ پا بسته میشود و ممکن است هنگام باد شدن کاف کمی احساس فشار داشته باشید، اما این احساس به سرعت برطرف میشود.

تست ABI چقدر زمان می‌برد؟

این تست معمولا بین ۱۰ تا ۲۰ دقیقه زمان میبرد. در صورت نیاز به انجام تصویر برداری‌ های تکمیلی، زمان بیشتری صرف خواهد شد. اما خود محاسبه شاخص ABI فرآیندی سریع و ساده است.

آیا برای انجام تست ABI آمادگی خاصی لازم است؟

خیر، نیاز به آمادگی خاصی وجود ندارد. با این حال بهتر است قبل از انجام تست لباس‌ های راحت و گشاد بپوشید تا بازوها و مچ پاها به راحتی در دسترس باشند. همچنین، در صورت مصرف داروهای رقیق‌ کننده خون یا داروهای قلبی، پزشک خود را مطلع کنید.

هر چند وقت یکبار باید تست ABI انجام داد؟

در افرادی که در معرض خطر بالای PAD هستند یا در بیماران با PAD تشخیص داده‌ شده، انجام دوره‌ ای این تست (معمولا سالانه یا طبق توصیه پزشک) پیشنهاد میشود. در افراد بدون علائم یا بدون عوامل خطر، انجام تست ABI به طور روتین ضرورتی ندارد.

آیا تست ABI میتواند بیماری‌ های دیگری غیر از PAD را نشان دهد؟

به طور خاص، تست ABI برای تشخیص PAD طراحی شده است. با این حال مقادیر غیرطبیعی میتوانند نشان‌ دهنده مشکلات عروقی کلی در بدن باشند و ممکن است پزشک را به بررسی بیشتر برای سایر بیماری‌ های قلبی-عروقی هدایت کنند.

نتیجه غیرطبیعی ABI به چه معنا است؟

نتیجه غیرطبیعی ABI به معنای وجود اختلال در جریان خون اندام‌ های تحتانی است. بر اساس مقدار عددی ABI، شدت بیماری میتواند از PAD خفیف تا ایسکمی حاد متغیر باشد. هر نتیجه غیرطبیعی باید توسط پزشک تفسیر شده و اقدامات درمانی مناسب آغاز شود.

تست ABI را کجا میتوان انجام داد؟

این تست در بسیاری از مراکز قلب و عروق، کلینیک‌ های تخصصی عروق، بیمارستان‌ ها و در برخی کلینیک‌ های پزشکی عمومی قابل انجام است. بهتر است پیش از مراجعه با مرکز مورد نظر تماس بگیرید و از وجود امکانات لازم برای انجام این تست اطمینان حاصل کنید.