درمان زخم بستر

زخم بستر چیست؟

زخم بستر که با نامهای زخم فشاری یا دکوبیتوس نیز شناخته می‌شود، نوعی آسیب پوستی و بافتی است که به دلیل فشار طولانی‌ مدت روی پوست و بافت‌های زیرین ایجاد می‌شود. این زخم‌ها معمولا در نواحی استخوانی مانند پاشنه پا، مچ پا، لگن و دنبالچه ظاهر می‌شوند. هنگامی که فرد برای مدت طولانی در وضعیت ثابتی قرار بگیرد و فشار مداوم به بخش‌های خاصی از بدن وارد شود، جریان خون در آن ناحیه کاهش می‌یابد. این کاهش جریان خون به تدریج باعث مرگ سلولها و بافت‌ها شده و زخم بستر را ایجاد می‌کند.

افرادی که دچار کاهش تحرک هستند، مانند بیمارانی که برای مدت طولانی بستری میشوند یا از ویلچر استفاده می‌کنند، بیش از دیگران در معرض خطر زخم بستر قرار دارند. اگر زخم‌های بستر به‌ موقع تشخیص داده نشوند یا درمان مناسب صورت نگیرد، ممکن است به عوارض جدی مانند عفونت‌های سیستمیک، آسیب‌های عضلانی و حتی مرگ منجر شوند. آگاهی از علائم، مراحل پیشرفت و روش‌های درمان زخم بستر می‌تواند در کاهش خطر و تسریع روند بهبودی نقش بسزایی داشته باشد.

علائم زخم بستر

زخم‌های بستر دارای مراحل مختلفی هستند که در هر مرحله علائم خاصی ظاهر می‌شود. تشخیص زود هنگام این علائم برای جلوگیری از پیشرفت زخم و عوارض بعدی بسیار مهم است.

1. در مرحله اول زخم بستر به‌ عنوان تغییر رنگ پوست ظاهر می‌شود. در این مرحله پوست ممکن است قرمز، بنفش یا آبی شود و در افراد دارای پوست تیره، ناحیه آسیب‌ دیده ممکن است نسبت به پوست اطراف تیره‌ تر به نظر برسد. در این مرحله، پوست همچنان سالم است اما ممکن است با لمس کردن، گرما یا حساسیت غیر معمول احساس شود. اگر این ناحیه تحت فشار باقی بماند و درمان انجام نشود، زخم به مراحل پیشرفته‌ تر حرکت خواهد کرد.
2. در مرحله دوم زخم به لایه بیرونی پوست آسیب رسانده و ممکن است به‌ صورت تاول یا زخم سطحی ظاهر شود. این ناحیه ممکن است دردناک باشد و به شکل خراش یا یک برآمدگی پر از مایع دیده شود. زخمهای مرحله دوم به مراقبت فوری نیاز دارند، زیرا می‌توانند به‌ سرعت به مراحل عمیق‌ تر برسند و به سرعت باید به کلینیک زخم کرج مراجعه نمایید.
3. مرحله بعدی زمانی اتفاق می‌افتد که زخم به لایه‌های عمیق‌تر پوست و بافت چربی نفوذ کند. در این مرحله، زخم ممکن است مانند یک حفره یا دهانه عمیق به نظر برسد و احتمال بروز علائم عفونت مانند بوی نامطبوع، چرک یا ترشح وجود دارد. عدم درمان مناسب در این مرحله خطر بروز عوارض جدی را افزایش می‌دهد.
4. در مرحله آخر زخم به بافت‌های عمیق‌تر مانند عضلات، تاندون‌ها یا حتی استخوان‌ها می‌رسد. این زخم‌ها بسیار جدی هستند و اغلب همراه با بافت‌های مرده یا نکروز شده ظاهر میشوند. عفونت در این مرحله می‌تواند تهدید کننده حیات باشد و درمان معمولا شامل جراحی برای حذف بافتهای آسیب‌دیده است.

علل ایجاد زخم بستر

زخم‌های بستر معمولا به دلیل فشار مداوم روی پوست و ترکیب آن با سایر عوامل مانند نیروی برشی و اصطکاک ایجاد می‌شوند. فشار مداوم باعث کاهش جریان خون و در نتیجه مرگ سلولی و آسیب به بافت‌ها می‌شود. افراد با کاهش تحرک، مانند بیماران بستری یا کسانی که از ویلچر استفاده می‌کنند، بیشتر در معرض این خطر قرار دارند.

یکی از عوامل اصلی ایجاد زخم بستر، نیروی برشی است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که پوست در یک جهت حرکت کرده و بافت‌های زیرین در جهت مخالف کشیده شوند. برای مثال هنگامی که بیمار در تختخواب می‌لغزد، پوست ممکن است تحت نیروی برشی قرار گرفته و آسیب ببیند. اصطکاک نیز از عوامل دیگر است که زمانی رخ می‌دهد که پوست به سطوحی مانند ملحفه یا لباس مالیده شود و این عمل باعث تخریب لایه‌ های بالایی پوست می‌شود.

رطوبت طولانی‌ مدت، مانند قرار گرفتن پوست در معرض عرق، ادرار یا مدفوع، خطر ایجاد زخم بستر را افزایش می‌دهد. این عوامل موجب ضعیف شدن پوست و آسیب‌ پذیری بیشتر آن در برابر فشار و اصطکاک می‌شوند. کاهش حس درد یا لمس مانند آنچه در افراد مبتلا به آسیب عصبی یا زخم دیابت رخ می‌دهد، نیز می‌تواند احتمال بروز زخم بستر را افزایش دهد.

درمان مناسب زخم بستر

درمان بستگی به مرحله و شدت زخم بستر دارد. اهداف اصلی کاهش فشار، تسریع بهبودی و جلوگیری از عوارض هستند. گزینه‌های درمانی شامل موارد زیر است:

۱. کاهش فشار

• تغییر وضعیت: به طور منظم وضعیت بیمار را تغییر دهید (هر ۱-۲ ساعت) تا فشار روی نواحی آسیب‌پذیر کاهش یابد.
• سطوح حمایتی: از تشک‌ها، بالش‌ها یا پدهای مخصوص برای توزیع یکنواخت فشار استفاده کنید.
• دستگاه‌های کمکی: از بالش یا گوه‌های فومی برای جلوگیری از تماس مستقیم نواحی استخوانی با سطوح استفاده کنید.

۲. مراقبت از زخم

• تمیز کردن: زخم را به آرامی با سرم نمکی یا یک پاک‌کننده ملایم تمیز کنید تا آلودگی و باکتری‌ها از بین بروند.
• دبریدمان: بافت‌های مرده یا عفونی را برای تسریع بهبودی حذف کنید (روش‌های جراحی، آنزیمی یا مکانیکی).
• پانسمان: از پانسمان‌های مناسب (مانند هیدروکلوئید، هیدروژل یا آلژینات) برای مرطوب نگه‌داشتن و محافظت از زخم استفاده کنید.
• آنتی‌بیوتیک‌ها: در صورت وجود عفونت، از آنتی‌بیوتیک‌های موضعی یا خوراکی استفاده کنید.

۳. مدیریت درد

برای مدیریت درد ناشی از زخم فشاری میتوان از مسکن‌های بدون نسخه یا تجویزی برای کنترل درد و ناراحتی استفاده کرد.

۴. تغذیه و هیدراتاسیون

اطمینان حاصل کنید که بیمار یک رژیم غذایی متعادل غنی از پروتئین، ویتامینهایی مثل ویتامین C، روی و مایعات دریافت می‌کند تا ترمیم بافت تسریع شود.

۵. درمان‌های پیشرفته

درمان با فشار منفی زخم (NPWT): استفاده از دستگاهی همچون وکیوم تراپی برای درمان زخم بستر که با ایجاد خلاء، مایع را خارج کرده و بهبودی را تسریع می‌کند.

درمان با اکسیژن هیپرباریک (HBOT): تنفس اکسیژن خالص در یک محفظه تحت فشار برای بهبودی زخم مناسب است مثل روشهای اوزون تراپی برای درمان زخم بستر کاربرد دارد.

پیوند پوست: پیوند پوست سالم برای پوشاندن زخم‌های بزرگ یا عمیق.

۶. جراحی

در موارد شدید (مانند زخم‌های مرحله ۴)، ممکن است جراحی برای حذف بافتهای مرده، بستن زخم یا بازسازی ناحیه لازم باشد.

پیشگیری از زخم بستر

برای پیشگیری از زخم بستر، باید به تغییر مداوم وضعیت بیماران بی‌ حرکت توجه داشت. استفاده از تشک‌ های ضد زخم بستر یا سطوح کاهش‌ دهنده فشار می‌تواند تاثیر بسزایی در کاهش خطر ایجاد زخم داشته باشد. رعایت بهداشت، خشک نگه‌ داشتن پوست و بررسی روزانه وضعیت پوستی نیز از اقداماتی است که می‌تواند از زخم بستر جلوگیری کند.

تغذیه نقش بسیار مهمی در پیشگیری از زخم بستر دارد. یک رژیم غذایی غنی از پروتئین، ویتامینها به‌ویژه ویتامین C و روی و مایعات کافی به حفظ سلامت پوست و ترمیم آسیب‌های پوستی کمک می‌کند. تشویق بیماران به حرکت و ورزش در صورت امکان نیز یکی از راه‌های مؤثر در پیشگیری از زخم بستر است.

با انجام اقدامات پیشگیرانه و آگاهی از علائم زودرس، می‌توان خطر زخم‌های بستر را کاهش داد و به بهبود کیفیت زندگی بیماران کمک کرد. اگر زخم بستر به‌موقع شناسایی و درمان شود، امکان جلوگیری از عوارض جدی وجود دارد.

زخم‌های بستر یک بیماری جدی هستند که در صورت عدم درمان به موقع می‌توانند منجر به عوارض شدید شوند. تشخیص زودهنگام، مراقبت مناسب از زخم و اقدامات پیشگیرانه برای کاهش خطر زخم‌های بستر و بهبود نتایج برای بیماران با تحرک محدود ضروری است. یک رویکرد چندرشته‌ای شامل ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی، مراقبین و بیماران کلید مدیریت مؤثر است.